|
INTELIGENCJA EMOCJONALNA
|
Czym są emocje?
Emocje zawsze zajmowały nadrzędne miejsce w baśniach,
mitach, filmach, sztuce i literaturze. Wiążą się z naszym
istnieniem. Codziennie je odczuwamy. Są bodźcami do
działania i podtrzymywania życia, wywołują w ciele różne
reakcje. Miłość daje zadowolenie i spokój, smutek powoduje
spadek energii życiowej, zaskoczenie informuje o
niespodziewanym zdarzeniu, szczęście daje zapał do
realizowania celów, strach skupia uwagę na bezpośrednim
zagrożeniu, złość powoduje przypływ energii do działania.
Dzięki emocjom mobilizujemy się do podejmowania konkretnych
działań, mimowolnie i z minimalnym udziałem świadomości,
podczas gdy racjonalne myślenie o podjęciu decyzji wymaga
czasu. Emocje zauważamy u innych osób zauważamy jako
zachowania werbalne i niewerbalne przekazywane w gestach, w
postawie ciała, za pośrednictwem mimiki twarzy, układu brwi,
czoła, oczu, nosa, warg, brody, ust i dolnej szczęki. Emocje
są źródłem mądrości, kierują naszym myśleniem i pomagają nam
podejmować racjonalne decyzje. Gdy jesteśmy ich świadomi i
rozumiemy je, jesteśmy zadowoleni z siebie, wzrasta nasza
sprawność intelektualna i odnosimy sukcesy.
|
|
|
|
Badania na temat emocji
D. Goleman, psycholog, autor światowego bestsellera
„Inteligencja emocjonalna” badał emocje przez wiele lat i
zauważył, że sukces nie jest wykładnikiem wysokiego ilorazu
inteligencji. Goleman swoimi badaniami przyczynił się w
sposób kluczowy do powszechnego zainteresowania tymi
zagadnieniami. Obecnie inteligencja
emocjonalna taktowana jest w psychologii za bardzo istotny
czynnik odpowiedzialny za nasze wybory i
sukcesy. Podstawowym składnikiem w inteligencji emocjonalnej
jest samoświadomość.
Wielu badaczy emocji oraz wpływu emocji na nasze życie na
pierwszym miejscu stawiała samoświadomość, czyli poznanie
siebie.
Z. Freud, lekarz i twórca psychoanalizy, stosował technikę,
w której polecał choremu wprowadzać się w stan
samoobserwacji i bez zastanawiania dzielić się wszystkimi
spostrzeżeniami wewnętrznymi: uczuciami, myślami,
wspomnieniami w takim porządku, w jakim one się wyłaniają.
Zwracał szczególną uwagę klientowi, aby nie poddawał krytyce
żadnej myśli czy uczucia i nie wstydził się mówić, bo
powodzenie leczenia zależy od sumienności spełniania tej
reguły. Krytyka lub wstyd jest przejawem nieświadomych
mechanizmów obronnych, które kierują nami, zniekształcają
rzeczywistość, czasem pomagają, ale również ranią. Osobowość
rozwija się gdy następuje uświadomienie mechanizmu obronnego
i kryjących się pod nim emocji oraz omówienie tego zjawiska.
C. Rogers przedstawiciel nurtu humanistycznego, znakomity
psychoterapeuta, twórca terapii niedyrektywnej i teorii
skoncentrowanej na osobie, kładzie silny nacisk na
samoświadomość jednostki, na całościowe doświadczanie
siebie, swojego organizmu i postrzeganie własnej osoby.
Doświadczanie myśli, doznań, uczuć, potrzeb, spostrzeżeń,
wartości, wszystkiego co jest związane z życiem wewnętrznym
człowieka w powiązaniu z jego doświadczeniami w kontaktach z
innymi ludźmi. Podkreśla, że osobowość rozwija się, gdy
człowiek dąży do samorealizacji, słucha własnego wnętrza,
podejmuje własne decyzje i bierze za nie odpowiedzialność,
akceptuje swoje zachowania i zachowania innych, ma własny
samokoncept czyli wizję tego, kim chce być.
A.Maslow, twórca teorii motywacyjnej, przeprowadzał badania
osób samorealizujących się i podkreślał, że samoświadomość i
samorealizacja jest potrzebą najwyższą w hierarchii potrzeb
i jest wewnętrznym rozwojem tego co już jest w organizmie.
Jest ściśle związana ze świadomością własnych uczuć, myśli,
doznań i potrzeb.
F. Perls, twórca terapii Gestalt,
podkreśla, że gdy osiągamy
świadomość siebie płynącą z doznań naszego ciała, zaczynamy
działać naturalnie, jesteśmy w zgodzie ze sobą, uwalnia się
naturalny stan organizmu i odnosimy sukcesy.
Samoświadomość - droga do rozwoju
Idąc tą droga uzdrawiamy siebie. Wiemy, że człowiek stanowi
jedność, w której ciało i umysł ściśle współpracują ze sobą.
Dostrzegamy to połączenie w sferze emocjonalnej i
racjonalnej. Istnieje ścisła współzależność umysłu
racjonalnego, czyli myślenia, i umysłu emocjonalnego, czyli
odczuwania. Myślenie wywołuje emocje i emocje kierują naszym
myśleniem. Ta wspólna zależność ma wpływ na postępowanie
człowieka i jego decyzje. Każda emocja popycha nas w
kierunku zachowań. Gdy chcemy podjąć jakąś decyzję lub
potrzebujemy coś zrobić, okazuje się, że uczucia liczą się
tak samo a często bardziej niż myśli. Jeśli zawładną nami
emocje, inteligencja jest bezużyteczna.
Co jest ważniejsze – wiedzieć czy czuć? Głowa czy serce?
Umysł czy uczucie? Zwykle pomiędzy umysłem racjonalnym a
umysłem emocjonalnym panuje równowaga. Zatem najlepiej jest
podejmować decyzje umysłem i sercem. Potrzebujemy uczyć się
inteligencji emocjonalnej każdego dnia aby odczuwać
spełnienie.
Czym jest inteligencja emocjonalna?
Są to predyspozycje psychologiczne, pewne zdolności takie
jak samoświadomość, samokontrola, zapał, wytrwałość w
dążeniu do celu.
Jest to też zdolność motywacji, niezależność, zdolność
wczuwania się w emocje innych osób (empatia), zdolność do
wyrażania swoich emocji w sposób zrozumiały dla innych.
Składową częścią inteligencji emocjonalnej jest także sztuka
słuchania i rozwiązywania konfliktów, umiejętność
współdziałania w grupie, odpowiedzialność, asertywność,
tolerancja na stres, realne i optymistyczne patrzenie w
przyszłość.
Są to nawyki emocjonalne, które kierują naszym
życiem a kształtują się w okresie dzieciństwa i dojrzewania.
Możemy poświęcać więcej uwagi tym emocjonalnym i społecznym
umiejętnościom, poszukiwać wiedzy na temat emocji, dawać
przykład naszym dzieciom i rozwijać własną osobowość.
Iloraz inteligencji, dzięki któremu możemy wykazać się w
nauce, jest czymś innym niż inteligencja emocjonalna czyli
umiejętność kierowania swoim życiem emocjonalnym. Osoby o
wysokim ilorazie inteligencji często mają kłopoty w
kierowaniu swoim życiem prywatnym. Ludzie mili, ugodowi,
posłuszni, dostosowani i pasywni często przyczyniają się do
powstawania przemocy i trwają w niej.
Osoby, które mają rozwinięte zdolności emocjonalne są
zadowolone z życia, działają skuteczniej, potrafią
odczytywać uczucia innych osób i odpowiednio się do nich
odnosić. Dlatego już w domu, w przedszkolu, w szkole należy
uczyć nie tylko pisać, czytać i liczyć. Trzeba zachęcać
dzieci do wyrażania siebie szczerze i jasno, mając na uwadze
dobro własne. Jednocześnie należy uczyć z szacunkiem i
empatią odnosić się do innych osób. Warto pielęgnować u
dzieci spostrzegawczość społeczną, uczyć niezależności w
samodzielnym decydowaniu o swoich potrzebach i umiejętności
zaspakajania tych potrzeb. Uczyć umiejętności nazywania
własnych uczuć oraz rozumienia uczuć i potrzeb innych ludzi.
Możemy życia emocjonalnego uczyć dzieci tak jak matematyki
czy czytania. Od tego zależy ich sukces w życiu dorosłym. Na
początku zacznijmy jednak od siebie, bo dzieci modelują
nasze zachowania. Przede wszystkim należy pomóc dziecku w
znalezieniu dziedziny, w której może ono ujawnić swój
talent, odkryć naturalne predyspozycje i zdolności. To
będzie dla niego gwiazdą przewodnią.
Samoświadomość
Samoświadomość jest pierwszym składnikiem inteligencji
emocjonalnej. Jest to znajomość własnych emocji,
samopoznanie, rozumienie samego siebie. To umiejętność, od
której zależy samoocena i poczucie własnej wartości, to
całokształt wiedzy o sobie, wyobrażenie o sobie i stosunek
do samego siebie. Informacja o tym czy jednostka postrzega
siebie jako dobrą, kompetentną, sympatyczną, honorową. Czy
potrafi polegać na sobie, czy umie odbierać komunikaty
wysyłane przez własny organizm i czy
potrafi zaakceptować każdy stan emocjonalny?
Czy potrafi rozróżniać i nazywać
własne uczucia oraz kierować własnym zachowaniem i życiem?
Ten wgląd w siebie, znajomość własnych emocji i odczuć
płynących z ciała jest kluczem do sukcesu w
kontaktach z
innymi ludźmi. Jest podstawą do zdobywania umiejętności
rozumienia innych osób, rozróżniania ich nastrojów i
zachowań oraz właściwego reagowania na nie. Osoby, które
wiedzą, co czują i potrafią odczytywać swoje uczucia, lepiej
kierują swoim życiem. Samoświadomość ma decydujący wpływ na
człowieka we wszystkich dziedzinach jego postępowania.
Samokontrola
Na samoświadomości opiera się kolejna ważna umiejętność.
Zdolność do kierowania własnymi emocjami, czyli inaczej
samoregulacja, samokontrola. Jest to
radzenie sobie z
gwałtownymi silnymi uczuciami, takimi jak gniew, złość czy
przygnębienie. Samokontrola jest również zdolnością
świadomego reagowania na bodźce zewnętrzne i niepoddawania
się wpływowi emocji innych ludzi. Jest to też
odpowiedzialność za swoje działania, uczciwość, sumienność i
otwartość na nowe rozwiązania oraz gotowość do dokonywania
zmian w swoim życiu (elastyczność). Jest to również
umiejętność redukowania stresu i postępowanie zgodnie z
własnymi wartościami i normami zachowań.
Automotywacja
Następną predyspozycją psychologiczną, którą należy mieć, aby
być inteligentnym emocjonalnie jest
zdolność motywowania
się, zdolność do koncentracji uwagi na pracy twórczej,
dążenie do osiągnięć, zaangażowanie i optymizm w dążeniu do
celu, stała aktywność w podejmowaniu inicjatyw.
Wzbudzanie u
siebie pewnych stanów emocjonalnych wzmacnia zdolność do
koncentrowania się na wykonywanym zadaniu. Odbieranie
wszelkich niepowodzeń i przeszkód, jakie się przytrafiają,
jako wskaźników do kierunku rozwoju i kolejnych doświadczeń
potrzebnych do osiągnięcia celu.
Empatia
Z kolei umiejętność rozpoznawania emocji u innych – empatia
– to najważniejsza umiejętność w kontaktach z ludźmi. Opiera
się na własnej samoświadomości uczuciowej. Można powiedzieć,
że jest to umiejętność doświadczania emocji innych ludzi.
Jest to niezwykle cenna zdolność, którą cechuje
wnikliwość,
spostrzegawczość oraz zdolność przyjmowania perspektywy
innych osób, ich potrzeb i sposobu ich myślenia.
Zachowywanie równowagi pomiędzy zaspakajaniem potrzeb innych
ludzi i własnych potrzeb, interesowanie się innymi ludźmi,
dostrzeganie ich mocnych stron, akceptowanie ich praw do
rozwoju, wspieranie ich poprzez dawanie konstruktywnych
informacji zwrotnych, ale nienarzucanie własnych rozwiązań.
Nazywanie i analizowanie następujących po sobie emocji
pomaga zrozumieć postępowanie innych osób.
Nawiązywanie kontaktów z innymi ludźmi
Kolejna kompetencja stanowiąca o inteligencji emocjonalnej
to nawiązywanie i podtrzymywanie związków z innymi ludźmi,
czyli umiejętności społeczne. Umiejętności perswadowania,
wzorowej komunikacji są to umiejętności pozytywnego
wpływania na innych ludzi i polegają na umiejętnym
kierowaniu emocjami innych osób, na skutecznym
porozumiewaniu się, na słuchaniu i otwartości w kontaktach z
innymi, łagodzeniu konfliktów, przewodzeniu, na inspirowaniu
innych do działania, umiejętności współpracy w zespole,
tworzeniu i podtrzymywaniu więzi międzyludzkich.
W
codziennym życiu umiejętności społeczne są potrzebne do
podejmowania różnych ważnych decyzji, np. z kim się ożenić,
jaką podjąć pracę lub określić, co jest dla mnie
priorytetem.
Podsumowanie
Kompetencje i umiejętności, które nazywamy inteligencją
emocjonalną wpływają na możliwości sprawnego radzenia sobie
ze stresem, radzenia sobie z naciskami i wymogami
środowiska. Wymienione umiejętności są
atutem w dzisiejszym
świecie i dają satysfakcję z życia. Można je rozwijać
poprzez trening rozpoznawania i nazywania własnych emocji w
chwili, gdy nas ogarniają, akceptacji tego, co w danej
chwili dzieje się w nas, poszukiwania i rozumienia potrzeb
kryjących się pod emocjami, przez pielęgnowanie kontaktów z
innymi ludźmi, oddzielanie swoich emocji od emocji innych
ludzi i postępowanie zgodnie z naszymi wartościami.
Szczęśliwe życie to radość z każdego dnia, zdrowie,
wewnętrzny spokój i równowaga psychiczna, zadowolenie z
realizowania postawionych sobie celów i z wykonywanej pracy,
dobre relacje z innymi ludźmi, realizowanie siebie w życiu
osobistym i zawodowym.
Autor: Elżbieta Dybińska
©
Wszelkie prawa zastrzeżone
Bibliografia:
1. HallC.S., Lindzey G., Campbell J.B.: Teorie osobowości,
Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004
2. Freud Z.: Wstęp do psychoanalizy, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 2004
3. Freud A.: Ego i mechanizmy obronne, Wydawnictwo Naukowe
PWN,Warszawa2004
4. Goleman D.: Inteligencja emocjonalna, Wydawnictwo Media
Rodzina of Poznań, Poznań 1997
5. Krokowski M., Rydzewski P.: Zarządzanie emocjami,
Wydawnictwo Imperia, Łódź 2004
6. Neale S., Spencer-Arnell L., Wilson L.: Coaching
inteligencji emocjonalnej, Wydawnictwo Oficyna,
Warszawa
2010
|