Strona Główna | warsztaty | artykuły | galeria | linki | cennik | kontakt

  Terapia

- O mnie

- Komu pomagam

- Pomoc psychologiczna

- Zen Coaching

- Coaching a psychoterapia

- Racjonalna Terapia Zachowań

- Sekrety życia

- Opinie o mnie

  Psychologia

- Psychologia humanistyczna

- Carl Rogers

- Abraham Maslow

- Fritz Perls

- Osobowość

- Stres

- Okres dojrzewania

- Terapeutyczne wiersze

 
 

Inteligencja emocjonalna

 
   INTELIGENCJA EMOCJONALNA
 
  Czym są emocje?

Emocje zawsze zajmowały nadrzędne miejsce w baśniach, mitach, filmach, sztuce i literaturze. Wiążą się z naszym istnieniem. Codziennie je odczuwamy. Są bodźcami do działania i podtrzymywania życia, wywołują w ciele różne reakcje. Miłość daje zadowolenie i spokój, smutek powoduje spadek energii życiowej, zaskoczenie informuje o niespodziewanym zdarzeniu, szczęście daje zapał do realizowania celów, strach skupia uwagę na bezpośrednim zagrożeniu, złość powoduje przypływ energii do działania.



Dzięki emocjom mobilizujemy się do podejmowania konkretnych działań, mimowolnie i z minimalnym udziałem świadomości, podczas gdy racjonalne myślenie o podjęciu decyzji wymaga czasu. Emocje zauważamy u innych osób zauważamy jako zachowania werbalne i niewerbalne przekazywane w gestach, w postawie ciała, za pośrednictwem mimiki twarzy, układu brwi, czoła, oczu, nosa, warg, brody, ust i dolnej szczęki. Emocje są źródłem mądrości, kierują naszym myśleniem i pomagają nam podejmować racjonalne decyzje. Gdy jesteśmy ich świadomi i rozumiemy je, jesteśmy zadowoleni z siebie, wzrasta nasza sprawność intelektualna i odnosimy sukcesy.
 
 
 

Badania na temat emocji

D. Goleman, psycholog, autor światowego bestsellera „Inteligencja emocjonalna” badał emocje przez wiele lat i zauważył, że sukces nie jest wykładnikiem wysokiego ilorazu inteligencji. Goleman swoimi badaniami przyczynił się w sposób kluczowy do powszechnego zainteresowania tymi zagadnieniami. Obecnie inteligencja emocjonalna taktowana jest w psychologii za bardzo istotny czynnik odpowiedzialny za nasze wybory i sukcesy. Podstawowym składnikiem w inteligencji emocjonalnej jest samoświadomość.
Wielu badaczy emocji oraz wpływu emocji na nasze życie na pierwszym miejscu stawiała samoświadomość, czyli poznanie siebie.

Z. Freud, lekarz i twórca psychoanalizy, stosował technikę, w której polecał choremu wprowadzać się w stan samoobserwacji i bez zastanawiania dzielić się wszystkimi spostrzeżeniami wewnętrznymi: uczuciami, myślami, wspomnieniami w takim porządku, w jakim one się wyłaniają. Zwracał szczególną uwagę klientowi, aby nie poddawał krytyce żadnej myśli czy uczucia i nie wstydził się mówić, bo powodzenie leczenia zależy od sumienności spełniania tej reguły. Krytyka lub wstyd jest przejawem nieświadomych mechanizmów obronnych, które kierują nami, zniekształcają rzeczywistość, czasem pomagają, ale również ranią. Osobowość rozwija się gdy następuje uświadomienie mechanizmu obronnego i kryjących się pod nim emocji oraz omówienie tego zjawiska.
 

C. Rogers przedstawiciel nurtu humanistycznego, znakomity psychoterapeuta, twórca terapii niedyrektywnej i teorii skoncentrowanej na osobie, kładzie silny nacisk na samoświadomość jednostki, na całościowe doświadczanie siebie, swojego organizmu i postrzeganie własnej osoby. Doświadczanie myśli, doznań, uczuć, potrzeb, spostrzeżeń, wartości, wszystkiego co jest związane z życiem wewnętrznym człowieka w powiązaniu z jego doświadczeniami w kontaktach z innymi ludźmi. Podkreśla, że osobowość rozwija się, gdy człowiek dąży do samorealizacji, słucha własnego wnętrza, podejmuje własne decyzje i bierze za nie odpowiedzialność, akceptuje swoje zachowania i zachowania innych, ma własny samokoncept czyli wizję tego, kim chce być.
 
A.Maslow, twórca teorii motywacyjnej, przeprowadzał badania osób samorealizujących się i podkreślał, że samoświadomość i samorealizacja jest potrzebą najwyższą w hierarchii potrzeb i jest wewnętrznym rozwojem tego co już jest w organizmie. Jest ściśle związana ze świadomością własnych uczuć, myśli, doznań i potrzeb.
F. Perls, twórca terapii Gestalt, podkreśla, że gdy osiągamy świadomość siebie płynącą z doznań naszego ciała, zaczynamy działać naturalnie, jesteśmy w zgodzie ze sobą, uwalnia się naturalny stan organizmu i odnosimy sukcesy.


Samoświadomość - droga do rozwoju

Idąc tą droga uzdrawiamy siebie. Wiemy, że człowiek stanowi jedność, w której ciało i umysł ściśle współpracują ze sobą. Dostrzegamy to połączenie w sferze emocjonalnej i racjonalnej. Istnieje ścisła współzależność umysłu racjonalnego, czyli myślenia, i umysłu emocjonalnego, czyli odczuwania. Myślenie wywołuje emocje i emocje kierują naszym myśleniem. Ta wspólna zależność ma wpływ na postępowanie człowieka i jego decyzje. Każda emocja popycha nas w kierunku zachowań. Gdy chcemy podjąć jakąś decyzję lub potrzebujemy coś zrobić, okazuje się, że uczucia liczą się tak samo a często bardziej niż myśli. Jeśli zawładną nami emocje, inteligencja jest bezużyteczna.

Co jest ważniejsze – wiedzieć czy czuć? Głowa czy serce? Umysł czy uczucie? Zwykle pomiędzy umysłem racjonalnym a umysłem emocjonalnym panuje równowaga. Zatem najlepiej jest podejmować decyzje umysłem i sercem. Potrzebujemy uczyć się inteligencji emocjonalnej każdego dnia aby odczuwać spełnienie.


Czym jest inteligencja emocjonalna?

Są to predyspozycje psychologiczne, pewne zdolności takie jak samoświadomość, samokontrola, zapał, wytrwałość w dążeniu do celu.
Jest to też zdolność motywacji, niezależność, zdolność wczuwania się w emocje innych osób (empatia), zdolność do wyrażania swoich emocji w sposób zrozumiały dla innych. Składową częścią inteligencji emocjonalnej jest także sztuka słuchania i rozwiązywania konfliktów, umiejętność współdziałania w grupie, odpowiedzialność, asertywność, tolerancja na stres, realne i optymistyczne patrzenie w przyszłość.
Są to nawyki emocjonalne, które kierują naszym życiem a kształtują się w okresie dzieciństwa i dojrzewania.


Możemy poświęcać więcej uwagi tym emocjonalnym i społecznym umiejętnościom, poszukiwać wiedzy na temat emocji, dawać przykład naszym dzieciom i rozwijać własną osobowość.
Iloraz inteligencji, dzięki któremu możemy wykazać się w nauce, jest czymś innym niż inteligencja emocjonalna czyli umiejętność kierowania swoim życiem emocjonalnym. Osoby o wysokim ilorazie inteligencji często mają kłopoty w kierowaniu swoim życiem prywatnym. Ludzie mili, ugodowi, posłuszni, dostosowani i pasywni często przyczyniają się do powstawania przemocy i trwają w niej.

Osoby, które mają rozwinięte zdolności emocjonalne są zadowolone z życia, działają skuteczniej, potrafią odczytywać uczucia innych osób i odpowiednio się do nich odnosić. Dlatego już w domu, w przedszkolu, w szkole należy uczyć nie tylko pisać, czytać i liczyć. Trzeba zachęcać dzieci do wyrażania siebie szczerze i jasno, mając na uwadze dobro własne. Jednocześnie należy uczyć z szacunkiem i empatią odnosić się do innych osób. Warto pielęgnować u dzieci spostrzegawczość społeczną, uczyć niezależności w samodzielnym decydowaniu o swoich potrzebach i umiejętności zaspakajania tych potrzeb. Uczyć umiejętności nazywania własnych uczuć oraz rozumienia uczuć i potrzeb innych ludzi.

Możemy życia emocjonalnego uczyć dzieci tak jak matematyki czy czytania. Od tego zależy ich sukces w życiu dorosłym. Na początku zacznijmy jednak od siebie, bo dzieci modelują nasze zachowania. Przede wszystkim należy pomóc dziecku w znalezieniu dziedziny, w której może ono ujawnić swój talent, odkryć naturalne predyspozycje i zdolności. To będzie dla niego gwiazdą przewodnią.


Samoświadomość

Samoświadomość jest pierwszym składnikiem inteligencji emocjonalnej. Jest to znajomość własnych emocji, samopoznanie, rozumienie samego siebie. To umiejętność, od której zależy samoocena i poczucie własnej wartości, to całokształt wiedzy o sobie, wyobrażenie o sobie i stosunek do samego siebie. Informacja o tym czy jednostka postrzega siebie jako dobrą, kompetentną, sympatyczną, honorową. Czy potrafi polegać na sobie, czy umie odbierać komunikaty wysyłane przez własny organizm i czy potrafi zaakceptować każdy stan emocjonalny?
Czy potrafi rozróżniać i nazywać własne uczucia oraz kierować własnym zachowaniem i życiem?

Ten wgląd w siebie, znajomość własnych emocji i odczuć płynących z ciała jest kluczem do sukcesu w kontaktach z innymi ludźmi. Jest podstawą do zdobywania umiejętności rozumienia innych osób, rozróżniania ich nastrojów i zachowań oraz właściwego reagowania na nie. Osoby, które wiedzą, co czują i potrafią odczytywać swoje uczucia, lepiej kierują swoim życiem. Samoświadomość ma decydujący wpływ na człowieka we wszystkich dziedzinach jego postępowania.


Samokontrola

Na samoświadomości opiera się kolejna ważna umiejętność. Zdolność do kierowania własnymi emocjami, czyli inaczej samoregulacja, samokontrola. Jest to radzenie sobie z gwałtownymi silnymi uczuciami, takimi jak gniew, złość czy przygnębienie. Samokontrola jest również zdolnością świadomego reagowania na bodźce zewnętrzne i niepoddawania się wpływowi emocji innych ludzi. Jest to też odpowiedzialność za swoje działania, uczciwość, sumienność i otwartość na nowe rozwiązania oraz gotowość do dokonywania zmian w swoim życiu (elastyczność). Jest to również umiejętność redukowania stresu i postępowanie zgodnie z własnymi wartościami i normami zachowań.


Automotywacja

Następną predyspozycją psychologiczną, którą należy mieć, aby być inteligentnym emocjonalnie jest zdolność motywowania się, zdolność do koncentracji uwagi na pracy twórczej, dążenie do osiągnięć, zaangażowanie i optymizm w dążeniu do celu, stała aktywność w podejmowaniu inicjatyw.
Wzbudzanie u siebie pewnych stanów emocjonalnych wzmacnia zdolność do koncentrowania się na wykonywanym zadaniu. Odbieranie wszelkich niepowodzeń i przeszkód, jakie się przytrafiają, jako wskaźników do kierunku rozwoju i kolejnych doświadczeń potrzebnych do osiągnięcia celu.


Empatia

Z kolei umiejętność rozpoznawania emocji u innych – empatia – to najważniejsza umiejętność w kontaktach z ludźmi. Opiera się na własnej samoświadomości uczuciowej. Można powiedzieć, że jest to umiejętność doświadczania emocji innych ludzi. Jest to niezwykle cenna zdolność, którą cechuje wnikliwość, spostrzegawczość oraz zdolność przyjmowania perspektywy innych osób, ich potrzeb i sposobu ich myślenia.
Zachowywanie równowagi pomiędzy zaspakajaniem potrzeb innych ludzi i własnych potrzeb, interesowanie się innymi ludźmi, dostrzeganie ich mocnych stron, akceptowanie ich praw do rozwoju, wspieranie ich poprzez dawanie konstruktywnych informacji zwrotnych, ale nienarzucanie własnych rozwiązań. Nazywanie i analizowanie następujących po sobie emocji pomaga zrozumieć postępowanie innych osób.


Nawiązywanie kontaktów z innymi ludźmi

Kolejna kompetencja stanowiąca o inteligencji emocjonalnej to nawiązywanie i podtrzymywanie związków z innymi ludźmi, czyli umiejętności społeczne. Umiejętności perswadowania, wzorowej komunikacji są to umiejętności pozytywnego wpływania na innych ludzi i polegają na umiejętnym kierowaniu emocjami innych osób, na skutecznym porozumiewaniu się, na słuchaniu i otwartości w kontaktach z innymi, łagodzeniu konfliktów, przewodzeniu, na inspirowaniu innych do działania, umiejętności współpracy w zespole, tworzeniu i podtrzymywaniu więzi międzyludzkich.
W codziennym życiu umiejętności społeczne są potrzebne do podejmowania różnych ważnych decyzji, np. z kim się ożenić, jaką podjąć pracę lub określić, co jest dla mnie priorytetem.


Podsumowanie

Kompetencje i umiejętności, które nazywamy inteligencją emocjonalną wpływają na możliwości sprawnego radzenia sobie ze stresem, radzenia sobie z naciskami i wymogami środowiska. Wymienione umiejętności są atutem w dzisiejszym świecie i dają satysfakcję z życia. Można je rozwijać poprzez trening rozpoznawania i nazywania własnych emocji w chwili, gdy nas ogarniają, akceptacji tego, co w danej chwili dzieje się w nas, poszukiwania i rozumienia potrzeb kryjących się pod emocjami, przez pielęgnowanie kontaktów z innymi ludźmi, oddzielanie swoich emocji od emocji innych ludzi i postępowanie zgodnie z naszymi wartościami.

Szczęśliwe życie to radość z każdego dnia, zdrowie, wewnętrzny spokój i równowaga psychiczna, zadowolenie z realizowania postawionych sobie celów i z wykonywanej pracy, dobre relacje z innymi ludźmi, realizowanie siebie w życiu osobistym i zawodowym.

Autor: Elżbieta Dybińska
© Wszelkie prawa zastrzeżone


Bibliografia:
1. HallC.S., Lindzey G., Campbell J.B.: Teorie osobowości, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004
2. Freud Z.: Wstęp do psychoanalizy, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004
3. Freud A.: Ego i mechanizmy obronne, Wydawnictwo Naukowe PWN,Warszawa2004
4. Goleman D.: Inteligencja emocjonalna, Wydawnictwo Media Rodzina of Poznań, Poznań 1997
5. Krokowski M., Rydzewski P.: Zarządzanie emocjami, Wydawnictwo Imperia, Łódź 2004
6. Neale S., Spencer-Arnell L., Wilson L.: Coaching inteligencji emocjonalnej, Wydawnictwo Oficyna, 
    Warszawa 2010