|
Transakcyjna teoria stresu
R.S.Lazarusa i S.Folkman
Transakcyjna teoria stresu została wprowadzona przez R.S.
Lazarusa i S. Folkman.
R.S. Lazarus w artykule napisanym wspólnie z R.W. Bakerem
twierdzi, że "stres pojawia się wtedy,
gdy sytuacja jest postrzegana jako udaremniająca realizację
jakiegoś stanu motywacyjnego (lub potencjalnie
udaremniająca), powodując wzmożenie afektu i uruchomienie
procesów regulacyjnych, których celem jest opanowanie
afektu, oraz optymalną kontynuację efektywnego
funkcjonowania".
R.S. Lazarus uważa, że stres i emocje są wynikiem procesów
poznawczych, czyli sposobu oceny i zrozumienia
sytuacji przez człowieka, a stres może być traktowany jako
pewien rodzaj relacji człowiek - środowisko.
Lazarus taką reakcję
nazywa „transakcją”, biorąc pod uwagę jej relacyjny
charakter dotyczący wzajemnego oddziaływania na siebie
człowieka i otoczenia.
Cytowany Autor dużą wagę przykłada do oceny przez osobę
własnych doświadczeń i sposobów radzenia sobie z problemami,
pojawiającymi się w trakcie różnych zdarzeń. Według Niego
istnieje wiele sposobów radzenia sobie ze stresem, które
pomagają zarówno w rozwiązaniu problemu, jak i opanowaniu
emocji. Wyróżnia następujące sposoby radzenia sobie ze
stresem: poszukiwanie informacji, podejmowanie działań,
powstrzymanie się od działania.
R.S. Lazarus używa dwóch pojęć: „ocena pierwotna” i „ocena
wtórna”. Ocena pierwotna dotyczy procesu oceny znaczenia
danej transakcji dla położenia osoby.
Według R.S. Lazarus’a transakcja
może być:
a) bez znaczenia,
b) sprzyjająco-pozytywna,
c) stresująca.
R. Lazarus twierdzi, że w
transakcji postrzeganej, jako stresująca, można wyróżnić
trzy podtypy:
a) strata/krzywda,
b) zagrożenie,
c) wyzwanie.
Postrzeganie straty/krzywdy dotyczy zaistnienia
niekorzystnego dla jednostki zdarzenia, zaistniałej szkody
lub urazu. Pojęcie „zagrożenie”
może "odnosić się do takich samych
szkód, lecz oznacza on ponadto, że nie wystąpiły one jeszcze
i są antycypowane".
Natomiast wyzwanie „wskazuje na własną ocenę możliwości
opanowania sytuacji lub zyskania czegoś”..
Ocena wtórna związana jest z wartościowaniem możliwości i
zasobów radzenia sobie.
Powiązana jest z oszacowaniem strategii radzenia sobie ze
stresem. Bierze ona pod uwagę koszty i prawdopodobieństwo
sukcesu.
Autor: Elżbieta Dybińska ©
Wszelkie prawa zastrzeżone
Bibliografia:
1.Reykowski J.: Funkcjonowanie osobowości w warunkach stresu
psychologicznego,PWN, W-wa 1966
2. Ogińska-BulikN.:Stres zawodowy w zawodach usług
społecznych. Źródła-Konsekwencje-Zapobieganie,
Difin, W-wa, 2006
3. Titkow A.: Stres i życie społeczne -polskie
doświadczenia, Państwowy Instytut Wydawniczy,
W-wa 1993
4. Lazarus R.S.: Paradygmat stresu i radzenia sobie,,
"Nowiny Psychologiczne" 3-4 (40-41)/1986
5. Poprawa R: Zachowania asertywne-czy jest to sposób na
stres?(w:) Szopa J., Harciarek M.,
(red.): Stres i jego modelowanie, Wydział Zarządzania Politechniki
Częstochowskiej, Częstochowa 2004
|
