|
Źródła stresu i napięcia
Istnieje szeroka literatura tematu dotycząca czynników
wywołujących stres, w której autorzy, tacy jak: R.Templar,
J.Strelau, B.Zawadzki, W.Oniszczenko, A.Sobolewski,
P.Pawłowski, M.Argyle, J.Davidson, S.M.Litzke, H.Schuh,
E.Kornacka-Skwara i M.Hartley, prezentują różnorodne
podejścia do tego zagadnienia.
J.Strelau, B.Zawadzki, W.Oniszczenko, A.Sobolewski i
P.Pawłowski uważają, że przyczyną stresu jest
„brak
równowagi między wymaganiami stawianymi jednostce a jej
możliwościami sprostania tym wymaganiom”.
Autorzy Ci
podkreślają, że istnieją dwa rodzaje wymagań: subiektywne i
obiektywne. Według Nich wymagania subiektywne wynikają z
charakterystycznej dla danej osoby oceny sytuacji.
Natomiast
wymagania obiektywne są wolne od indywidualnej percepcji,
istnieją niezależnie
od niej. Do wymagań obiektywnych można zaliczyć różnego
rodzaju ekstremalne lub traumatyczne zmiany życiowe takie,
jak utrata bliskiej osoby, śmierć, wojny, katastrofy.
Inaczej do źródeł stresu podchodzą zwolennicy stanowiska,
definiującego stres w kategoriach zasobów
tacy, jak S.E.Hobfoll czy W.Schönpflug. Twierdzą
oni mianowicie, że
źródeł stresu należy szukać nie tylko w subiektywnie
postrzeganym braku korzyści lub stracie, lecz również w
stracie realnie istniejącej.
Natomiast M.Argyle dopatruje się źródeł stresu głównie w
małżeństwie czy
w pracy zawodowej, czyli w obszarach obejmujących codzienne
życie człowieka. Według Niego w małżeństwie jest zarówno
więcej konfliktów jak i nagród, niż
w innych rodzajach związków międzyludzkich.
Praca jest
również ważną przyczyną stresu. Spowodowane jest to
odpowiedzialnością za innych, rywalizacją i konfliktami,
przeciążeniem pracą oraz jej powtarzalnością.
M. Argyle akcentuje fakt, że źródła podatności na stres
tkwią w osobowości człowieka. Według Niego osoby neurotyczne
wykazują większe skłonności lękowe i depresyjne oraz łatwo
się dezorganizują, są również bardziej podatne na choroby
psychosomatyczne. M. Argyle twierdzi również, że wrażliwość
na innych wiąże się z podatnością na stres.
Natomiast wysoka
samoocena i zaufanie do siebie zmniejszają podatność na
stres. Pozytywne więzi z innymi, optymizm, wierzenia
religijne prowadzą do lepszego radzenia sobie ze stresem.
Natomiast J.Davidson do czynników stresujących zalicza
między innymi: miejsce pracy czy nauki, relacje
międzyludzkie, brak snu, złe odżywianie, brak chwili
samotności, substancje uzależniające.
Według S.M.Litzke i H.Schuha można wyróżnić:
a) stresory fizyczne takie, jak hałas, wahania temperatury,
zimno, gorąco, głód, urazy fizyczne, długotrwałe prowadzenie
samochodu, ciężka praca fizyczna, nadmiar bodźców;
b) stresory społeczne takie, jak mobbing, izolacja,
konflikty;
c) stresory psychiczne takie, jak brak samodzielności,
pośpiech, nadmiar lub mało zadań.
Znowu „Prevention Magazine”
do dziesięciu najsilniejszych
stresorów zalicza: finanse, karierę zawodową, zbyt wiele
obowiązków, małżeństwo, zdrowie, dzieci, samotność, seks,
krewnych i sąsiadów.
R.S.Lazarus i J.Cohen podają trzy grupy stresorów:
a) kataklizmy,
b) stresory osobiste takie, jak: utrata pracy, rozwód,
c) stresory drugoplanowe takie, jak codzienne problemy
życiowe.
Lekarze R.H.Rosenman i M.Friedman stwierdzają, że pewien typ
osobowości ma wpływ na stres. Określili Oni taką osobowość
typem A.
Taka osoba charakteryzuje się następującymi cechami: bierze
na siebie wykonanie wielu zadań w krótkim czasie, brakuje
jej czasu na własną kontemplację, jest ambitna i
niecierpliwa, mało spontaniczna w działaniu, nie przyjmuje
krytyki, rzadko ma czas na spotkania z ludźmi, jest
nastawiona na karierę i skupiona na celach doraźnych.
Do powyższych stwierdzeń dotyczących źródeł stresu należy
dodać fakt, że stres psychologiczny związany jest ze stresem
biologicznym. Główną rolę w nim odgrywa osoba, która w
sposób poznawczo-emocjonalny ustosunkowuje się do sytuacji.
Jeżeli osoba postrzega swoje położenie jako zagrażające jej
wartościom
i dobrostanowi, wtedy jest to dla niej sytuacja stresowa.
Możemy zatem dojść
do następujących konkluzji: stres może być odpowiedzią
organizmu zarówno na realną sytuację, jak i na zdarzenia
odczuwane przez człowieka jako zagrażające.
Stresu nie da
się całkowicie wyeliminować, gdyż stanowi on nieodłączny
element ludzkiego życia.
W wielu przypadkach stres wywołuje
niemożność poradzenia sobie z daną sytuacją,
ze względu na niekorzystną ocenę własnych możliwości.
Autor: Elżbieta Dybińska
©
Wszelkie prawa zastrzeżone
Bibliografia:
1.Templar R.: Pokonaj stres, Wydawnictwo Zysk i S-ka,
Poznań 2004
2.Litzke S.M., Schuch H.: Stres, mobbing i wypalenie
zawodowe, GWP, Gdańsk 2007
3.Hartley M.: Stres w pracy, Wydawnictwo Jedność, Kielce
2005
4.Gałuszka A.: Człowiek przewlekle chory, Aspekty
psychoegzystencjalne, Wyd. Uniwersytetu Śląskiego,
Katowice 2005
5.Oniszczenko W.: Stres to brzmi groźnie, Wydawnictwo Żak,
Warszawa 1998
6. Witkin G.: Stres kobiecy, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań
1998
|
